Uzun müddət praktikada sınaqdan keçirilmiş bir həqiqət: obyekt nə qədər məşhurdursa, ətrafdakı söz-söhbətlər o qədər çox olur və insanlar daha çox başqasının hesabına özlərinə diqqət çəkməyi xəyal edirlər. Bu baxımdan, James Cameron-un artıq əfsanə halına gələn Avatarının, sərbəst buraxılmasından illər sonra da tənqid alması məntiqlidir.
Əvvəla, tarixin ən çox gəlir gətirən filminin ssenarisinin həqiqətən özünəməxsusluğu ilə parıldamadığı vurğulanmalıdır. Müəllif intihalda və köhnə sovet elmi fantastikasında və Planet Terra və ya Pacahontas üçün yarasalar, hətta Oskar namizədləri (Kurtlarla Dancing) kimi bir sıra cizgi filmlərində günahlandırıldı. Bunun səbəbi, mütəxəssislərin fikrincə, fikirlərin oğurlanması deyil, demək olar ki, hər mədəniyyətdə mövcud olan "ümumi" düşüncələrin istifadəsidir. Məsələn, kəsişmələrə həm Buddist mifologiya, həm də Qədim Yunan ilə rast gəlmək olar.
Əslində, başqa bir sensasiyalı açıqlama Yakutiya Mədəniyyət naziri Andrey Borisovdan gəldi. 20 il əvvəl Hollivud rejissorlarının ənənəvi Yakut dastanlarına gedəcəyinə əmin olduğunu söylədi və bunun ən yaxşı təsdiqi əfsanəvi Olonxoya əsaslanan Avatar idi. Üstəlik, eposun özü, onun fikrincə, "Cameronun xüsusi effektləri" nə nisbətən müasir gəncliyə daha yaxındır.
Bununla birlikdə, "sui-qəsd oğurluğu" bacarıqlı və kifayət qədər nəzərə çarpmırdı. Olonxoda baş qəhrəman gözlənilmədən sevgilisini axtarmağa sövq edən ilahi əcdadı öyrənir. Süjetin əsas hissəsi bir sıra sınaqlardan keçmək və "daha aləmdən" düşmənlərlə mübarizə aparmaqdan ibarətdir. Xatırladaq ki, "Avatar" da baş qəhrəman, hərbçi, öz torpaqlarından qanunsuz olaraq qovulmuş yerli xalqın tərəfində olmaq üçün ordusuna xəyanət edir.
Bununla birlikdə, süjetlərin açıq-aşkar kəsişmələri var: Yakut eposunda dünyanı üç hissəyə bölən kainat ağacı görünür. Ağacın mahiyyəti müəyyən bir tanrıçadır. James Cameron ayrıca Pandorasına nəhəng bir müqəddəs ağac "əkdi" və hətta ona maddi olmayan bir ruh verdi: bununla birlikdə onu bütün planetdə genişləndirdi. Ancaq hər hansı bir oxşarlığın sona çatdığı yer budur.
Bunun səbəbi Olonxonun müəyyən bir hekayə deyil, bütöv bir dastan sistemi olması, yalnız bir qisminin rus dilinə tərcümə edildiyi, bəzilərinin isə ümumiyyətlə yazılmaması, yalnız yerli əhalinin başında qalması ola bilər. Bəlkə də Borisov UNESCO konqresində düşüncəsini ifadə edərək dastanın ən məşhur hissəsini nəzərdə tutmurdu?