Dəniz sənayesində külək enerjisini itələmə gücünə çevirmək üçün dirəyə bərkidilmiş parça yelkən adlanır. Aydındır ki, yelkən seçimi son dərəcə vacibdir, eyni zamanda çox çətindir.
Elementar konsepsiyada yelkən müəyyən bir sahəyə aid bir kətan adlanan maddə parçasıdır. Kətanlar elə qurulub ki, küləklə doldurulduqda yelkən asanlaşdırılsın və ən böyük faydalı qüvvəni inkişaf etdirsin. Sintetik materiallardan müasir yelkənlərin istehsalında istifadə olunur. Yelkən bir spar və takma ilə sabitlənir.
Yelkən növləri
Yelkənlərin bir çox növü var. Düz yelkənlər - gəmi boyunca quraşdırılır və trapezoid kimi görünür. Latın yelkən - düzbucaqlı üçbucaq şəklində, daha böyük tərəf dəmir yoluya yapışdırılır. Bermuda yelkənli - üçbucaq şəklindədir və dirək və bum boyunca uzanır. Luger yelkən - dəmir yolu və buma bağlı olan düzensiz bir trapezoiddir.
Bir yelkən seçərkən gəminin tipini və xüsusi iş şəraitini nəzərə almaq lazımdır. Həm əyik, həm də düz yelkənlər gəmilərdə istifadə edilə bilər. Əlavə bir yelkən kimi düz bir yelkən istifadə olunur, çünki yalnız bir külək ilə yaxşı işləyir, əgər külək əsən istiqamətə uyğun gəlmirsə, yelkən açılır. Eğik yelkənlər küləyin bucağında üzməyə imkan verir, lakin bunları istifadə edərkən sürüşməni azaltmaq üçün elementlərdən istifadə etmək lazımdır və nəzarət də lazımdır.
Yelkən sahəsi gəminin sualtı hissəsindən, daha doğrusu formasından asılıdır və sahə həm də lövhəni və sabitliyi müəyyənləşdirir. Yelkənli bir quruluşdan istifadə edərkən gəmi aşağıdakı parametrlərə uyğun olmalıdır:
L: B = 4-dən çox deyil
B: T = ən az 4-5
B: H = ən azı 3
H: T = ən azı 2
Harada L - uzunluq, B - en, T - qaralama, H - sərbəstdən silah ovuna qədər dərinlik.
Dəqiqlik uğurun açarıdır
Yelkənlərin dəqiq ölçülərini öyrənmək üçün istinad kitablarında göstərilən məlumatlardan, məsələn Yu. V.-nin kiçik gəmilərdəki məlumat kitabından istifadə etmək lazımdır. Emelyanova və N. A. Krisova.
Gəmi bu nisbətlərdən daha pis tərəfə saparsa, yelkənlərinin sahəsi cədvəldən təxminən 25% az olmalıdır.
Yelkən istənilən kiçik gəminin əvəzolunmaz və çox vacib bir hissəsidir. Beləliklə, bir dartma qüvvəsi yaradır, buna görə tənzimlənməsi, ağır yüklərə davam gətirməsi və sürətlə quraşdırılıb geri çəkilməsi asan olmalıdır. Bütün bunlar üçün köməkçi avadanlıq istifadə olunur: luffları kabellərlə gücləndirir, əlavə olaraq yelkənlərin künclərini tikir və əlavə sərt kətan parçaları əlavə edir, köşeleri metal lövhələrlə möhkəmləndirir, lat cibləri tikir.
Nəzərə alınmalıdır ki, bütün növ küləklər üçün (zəif və ya fırtınalı) bir yelkən tikmək mümkün deyil. Yelkənlərin tətbiqi sahəsini genişləndirmək üçün dənizçilər dirəyin bükülməsi (yüngül küləklərdə arxaya, güclülərdə isə irəli), yelkən sahəsini armatura bükərək azaldılması və s. Kimi bir neçə üsul icad etdilər. Bu cür texnikalar yelkənli bir gəmidə uğurlu bir çıxış üçün bilmək və müraciət edə bilmək üçün də lazımdır.
